Melopee
Nergens is Nederland zo aanwezig als in haar rivieren. De dichter Marsman vond ze maar ‘ traag in oneindig laagland’. De kanoër weet beter: wie bv. de Waal bevaart kent de oerkracht van het water. Het is uitgerekend een Belg die het allermooist de rivier die alles meedraagt naar de zee schildert: Paul van Ostaijen (1896 – 1928). Hartstochtelijk, bijna afgebeten zijn de eerste gedichten. Later luwt het allemaal wat en Melopee (betekenis: ritmisch begeleidend gezang) is daar een voorbeeld van. In 1925 komt de dichter er mee naar buiten. Je kan er van alles in horen. De levensreis natuurlijk met begin, middenstuk en einde. Of het contrast met het Hollandse karakter dat zelfs van een grote rivier een rechte sloot wil maken. Nee, dan de Schelde bij Antwerpen, thuisland van Ostaijen! Ons interesseert de kano waarin helemaal op het eind ook een man blijkt te zitten. Een klassiek gedicht met vier keer het woord ‘kano’! Hoe zit dat? Drijft de kano gewoon op de stroom mee? Daarin zie je de macht van het water, het leven en hoe snel het gaat en hoe weinig je er aan af of toe kunt doen. Maar dan had het ook een boomstronk kunnen zijn. Nee, er zit een man in. Zeg maar een mens. Heeft van Ostaijen verstand van kanoën? Dat denk ik niet. Wie zich mee laat drijven gaat snel om. Het evenwicht dat de door eigen hand opgewekte vaart oplevert ontbreekt. En stil zitten op de rivier is niks voor een kanoklant. Hij wil juist de rivier naar eigen hand zetten, temmen: stroomopwaarts varen, kribbetje ronden, slim gebruik maken van tegenstroom en in de golven van het vrachtschip duiken! Niks schuiven onder de maan. Willoos zich laten meenemen door de stroom is hem niet aangeboren. En toch, wie kent het moment niet. Peddel rustig binnenboord, niets doen, je mee laten nemen door wind of water, schuiven onder zon of zelfs maan, op weg naar het einde in een weemoedigheid ‘die niemand kan verklaren’ (van die andere Belg: Willem Elsschot). Het zijn mooie ogenblikken. We hebben het er niet over maar we weten er alles van. Niemand aan de kant die ons als macho’s de rivier ziet bevaren vermoedt dat achter ons. Ooit bereiken we gedwee de zee.
Rieks Hoogenkamp
De Roos van Culemborg ziet overal poëzie. Zorgeloos maken we plannen en met fantasierijke hulp van partners wordt er iedere maand een mooi programma geprogrammeerd. Nieuwsgierig? Klik hier.
